Ebü'l-Kâsım el-Belhî (Kâ‘bî)'nin Kur'an Ayetlerini Yorumlama Usûlü

Ebü'l-Kâsım el-Belhî (Kâ‘bî) (ö. 319/931) hicrî dördüncü asır âlimlerinden olup Mu‘tezile'nin Bağdat ekolünün önemli temsilcilerindendir. Arap dili, felsefe, tarih, fıkıh, kelam, hadis ve tefsir gibi pek çok sahada eserler telif etmiş olan Belhî, yaşadığı dönemde kimileri tarafından “Mu‘tezile ehlinin imamı” gibi vasıflarla nitelendirilmiştir. Çok yönlü vasıflara sahip olan ve görüşleriyle gerek sünnî gerekse şiî ekollerin eserlerinin teşekkülünde önemli tesirleri bulunan bir âlimin müfessir kimliğinin tebarüz ettirilmesi son derece mühim bir husus olduğundan bu çalışmada, Belhî'nin Kur'an'a olan yaklaşımının ve ayetleri yorumlama keyfiyyetinin yapı taşları yine onun tefsirinden hareketle tespit edilmeye çalışılmıştır. Ancak günümüzde mezkûr tefsire doğrudan ulaşma imkânı olmadığı için bu tespit başta Fahreddin er-Râzî, Ebû Ca'fer et-Tûsî ve İmam Mâtürîdî gibi Belhî'nin görüşlerini günümüze aktaran eserler üzerinden yapılmıştır. Bu eserlerin incelenmesi neticesinde farklı mezhebî aidiyetlere sahip olan âlimlerin aktarımından Belhî'nin hem Kur'an ilimlerine hem de Kur'an ayetlerine olan yaklaşımı belirlenerek onun Kur'an'ı yorumlama usûlünün parametreleri ortaya konulmaya çalışılmış, aynı zamanda da farklı İslâmî ekollerinin görüşleri arasındaki tedahül ve etkileşimin boyutlarına dikkat çekilmiştir.