Ali Suavi; Baş Veren İnkılapçı

"Ali Suavi mazide yaşamış istikbal adamlarındandır. Onun vü­cudu Tanzimatçılarla, ruhu bizimle muasırdır. 1839'dan 1878'e kadar otuz dokuz sene yaşayabilen bu ateşten mahlük, teokrasi devrinde laiklik, mutlakıyet devrinde cumhu­riyet, Osmanlı devrinde Türklük ve Türkçülük rüyala­rı görmüş, bu rüyaları tâbire çalışmış ve nihayet yine bu rüyalar uğrunda şehit olmuştur" - İ. Hakkı Danişmend "Suavi'nin hayatına nöbetle iki şey hakimdir: Başı ve Sarığı. İhtilalci Suavi ıslahat isteyen söz­lerini başıyla söyledikten sonra, ıslahatın icra vasıtalarını sarığıyla düşünürdü". - Cemil Meriç "Maksadı halkı uyandırmak, devleti maddi manevi bütün tesisleriyle yeniden nizamlayarak kurmaktır... Yazılarında padişahlar, vezirler ve paşalar için hürmet sıfatları kullanmaz, bu bakımdan bir demokrattır. Yalnız demokrat mı? Bir Türkçü ve galiba ilk Türkçü... Kendini aşağılık duygusun­dan belki de ilk kurtaran, tarihe ve ilme sarılarak vatandaş­larını Türk ırkının ve dilinin üstünlüğüne inandırmak için çırpınan ilk inkılapçı... Frenk tenkitçileri karşısına, dar Hıristiyanlık - İslamcılık çerçevesini kırarak, ırkının İslam'dan önce ve sonraki medeniyet ve kültür davası ile çıkan ilk yazar... - Falih Rıfkı Atay